پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 941 |
| تعداد مقالات | 7,773 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,854,641 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 9,152,836 |
تأثیر اندیشههای فرقه حروفیه بر انتخاب برخی از مضامین کتیبههای مسجد کبود تبریز | ||
| جلوه هنر | ||
| مقاله 5، دوره 12، شماره 4 - شماره پیاپی 29، اسفند 1399، صفحه 60-73 اصل مقاله (493 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/jjh.2020.30172.1486 | ||
| نویسندگان | ||
| حبیب شهبازی شیران* 1؛ سید مهدی حسینی نیا2؛ علیرضا حسینی صدر3 | ||
| 1استادیار گروه باستانشناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران، (نویسنده مسئول) | ||
| 2دانشجوی دکتری باستانشناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران | ||
| 3مربی گروه هنر، دانشگاه محقق اردبیلی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران | ||
| چکیده | ||
| مسجد کبود در دوره ترکمانان قراقویونلوها به استناد وقف‌نامه آن، به دستور و نظارت جان بیگ خاتون(زن جهانشاه) ساخته شده است. در وضعیت کنونی، نقشه بنا شامل یک گنبد مرکزی، یک هشتی و یک شبستان گنبددار است. بنا از دید فنی حاوی ظریفترین آثار کاشی معرق بوده و تنوعی از نقشهای کاشی را در خود جای داده است. از لحاظ تزیینات هنری این بنا دارای جایگاه ویژهای در معماری ایرانی بوده، به‌طوری‌که، از آن در منابع اسلامی، به نام فیروزه اسلام نام برده شده است. تنوع در طرح، نقش، انواع خطوط، مضامین کتیبهنگاری و مفاهیم مذهبی از ویژگیهای شاخص بنا است. بر این اساس، پرسش اصلی این پژوهش بدین صورت مطرح میگردد: کدام مضامین نوشتاری در این مسجد با تفکرات فرقه حروفیه جلوهگر شده است؟ مقاله حاضر با روش تحقیق تاریخی-تحلیلی تدوین گردیده و در نظر دارد از یک طرف، به بررسی بسترهای مذهبی و مفاهیم اندیشههای فرقه حروفیه پرداخته و از طرف دیگر، تاثیر تفکرات این فرقه را در مضامین کتیبهنگاری مسجد کبود تبیین نماید. تجزیه و تحلیل یافتهها به صورت کیفی و اطلاعات به دست آمده از مطالعات کتابخانهای و اسنادی و بازدید میدانی گردآوری شده است. نتایج پژوهش حاضر، نشان میدهد پارهای اعتقادات فرقه حروفیان در کنار تصوف و عرفان در شکلگیری مضامین نقوش و کتیبههای این بنا تاثیر به‌سزایی داشته است. انتخاب برخی از سورهها(حمد، کوثر، کهف به طور کامل)، آیاتی از سورههای قرآنی(طه، اسراء، رعد، آل عمران)، واژههای قرآنی(هو، حسبی‌الله، المنه‌الله)، آیات مقطعه، سوره جمعه، آیت الکرسی، طه و اسماء الهی، اسامی مانند الله، محمد(ص) و حضرت علی(ع)، نشان از تاثیر این فرقه بر برخی از مضامین کتیبه نگاری در این بنا بوده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| مسجد کبود؛ کتیبهنگاری؛ فرقه حروفیه؛ اعتقادات؛ مضامین | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The effect of the thoughts of the Hurufieh cult on the selection of some themes of the inscriptions of the Blue Mosque of Tabriz | ||
| نویسندگان [English] | ||
| H. shahbazi shiran1؛ S. M. hosseyni nia2؛ A. Hoseini Sadr3 | ||
| 12- Habib Shahbazi Shiran, (Corresponding Author). Assistant Professor, Faculty of social Sciences, University of Mohaghegh Ardabili, Ardebil, Iran. | ||
| 2Ph.D. Candidate of Archeology, Faculty of social sciences, University of Mohaghegh Ardabili, Ardebil, Iran | ||
| 3, Instructor, Humanities Faculty, University of Mohaghegh Ardabili, Ardebil, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| The growth of the Sufi group during the Timurid period led to the expansion of monasteries and their activities. At this time, the Timurid rulers respected Sufi sheikhs. From this time until the beginning of the Safavid rule, the monasteries were widely active and in all forms of people's lives, more than ever, there is the domination of religion, mysticism and Sufism, and it was not possible to separate one of them the dominance of religion, mysticism and Sufism can be seen, and it was not possible to separate one of them. When Sufism was perfecting and expanding, Scholars of this group in order to achieve their goals, they built monasteries and modernized Shiite and Sufi monasteries and customs in different parts of the country. Azerbaijan, especially Tabriz, also became the base of Sufism and one of its proliferated sects, like the alphabet. Undoubtedly, the study of religious buildings of this period will illuminate new angles of ideas and thoughts of sects. From this perspective, it seems that the Blue Mosque is one of the most important buildings in this regard. Therefore, by carefully analyzing the inscriptions of the building, we can understand the idea of artists in choosing their themes. The Blue Mosque was built during the Qaraqoyunlu Turkmen period, according to its endowment letter, on the orders and under the supervision of Jan Beighe Khatun (Jahanshah's wife). In the current situation, the plan of the building includes a central dome, a porch and a domed bedchamber. From a technical point of view, it contains the most delicate works of mosaic tiles and has a variety of tile designs. In perspective of artistic decorations, this building has a special place in Iranian architecture, so that it is called Firoozeh Islam in Islamic sources. Variety in design, figure, and types of lines, inscriptional themes and religious concepts are the hallmarks of the building. Accordingly, the main question of this research is posed as follows: what effect did the religious movement of the Hurufieh sect have on the writings and themes of the inscriptions in this building? Paying attention to some building inscriptions and the reason for using their themes has been one of the main objectives of this research. In order to achieve the desired goals and answer the main question of the research, first the decorations of the building were visited and pictures of different types of writings were prepared and then the meanings of the writings were studied using library studies. The way of advancing the discussion is that first, the movement of Hurufieh and their ideas are introduced, and further their influence on some of the decorations of the building by examining the sources, such as the doctrinal principles of this sect and the works that were written at that time e.g. poetry collection of Fazlullah Naeemi and Nasimi and the adaptation to the inscriptions of the building is described. The present study has been compiled by historical-analytical research method. Data and their analysis are qualitative and the method of collecting information is a combination of two methods: field, library and documentary. (Identify, study, classify information, and analyzing them on the subject under study). The inscriptions used in connection with the ideas of the Hurufieh sect in the Blue Mosque are as follows: Cross letters, Ayat- Al-Kursi and Taha, Surah Al-Hamad, Surah Al-Kahf, Surah Al-Jumu'ah, Surah Al-Kawthar, the word Huwa (he is), verses including. The most generous throne. Say God is enough. God suffices - everything works in its own way, verse 18 of Surah Al-Omran, the names of God, the prohibition of denial, the word God, the names of the prophets, the name of Muhammad (PBUH), Ali (PBUH). According to the aims and questions of the research, it has been determined that the influence of this group's thoughts along with the spread of Sufism and mysticism in this period in selecting some of the contents of inscription writing for the building has been well prevented. Using Surahs (Hamad, Kawthar and Kahf completely), Quranic verses (Taha / 5, Esraa / 84, Raad, 43, Al-E-Omran / 18), Quranic words (Hi is, Say God is enough. God suffices), segment Verses , Surah Jumu'ah, Ayat-Al-Kursi and Taha and the names of God, Allah, Muhammad (PBUH) and Imam Ali (PBUH) and issues such as the importance of Friday prayers, the names of the prophets, shows the influence of this sect on the selection of some inscription themes in this building. According to the descriptions on the inscriptions and their content it should be said that the ideas of the Hurufieh sect have had a great impact on their main base, Tabriz, and the surrounding areas, as in some parts of the west of the country, the remnants of this idea as Ahle-Haqq (Ali Allahi) still exist. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Key Words: mosque, inscription, Horofieh sect, beliefs, contents | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم(1396). ترجمه مهدی الهی قمشهای، تهران: دانشپرور. آژند، یعقوب(1369). حروفیه در تاریخ، تهران: نی. آجورلو، بهرام(1389). درآمدی بر سبک معماری آذربایجان، باغ نظر، دوره 7، شماره14، 3-14. بهنود، الناز(1388). مقایسه کاشیکاری مسجد کبود با مساجد معاصر تبریز، زیر ساخت، شماره 10، 35-50. بیانی، شیرین(1371). دی‍ن و دول‍ت در ایران ع‍ه‍د م‍غ‍ول، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. بی نام(بیتا). مقدمه الحقایق، کتابخانه علی امیری، ترکیه، شماره 946، سیدی 8-17، ورق37ب-1ب. تاج بخش، احمد(1381). تاریخ تمدن و فرهنگ ایران از اسلام تا صفویه، شیراز: نوید شیراز. ترابی طباطبایی، سید جمال(1379). مسجد کبود«فیروزه اسلام»، تبریز: مهد آزادی. توفیق، رضا(1372). پژوهش در اندیشههای حروفیه، مندرج در مقدمه کتاب زندگی و اشعار عماد الدین نسیمی، به‌کوشش یدالله جباری، تهران: نی. ثبوت، اکبر(1388). حروفیه در دانش‌نامه جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، جلد 13، تهران: بنیاد دایره المعارف اسلامی. جلالی پندری، یدالله(1372). زندگی و اشعار عمادالدین نسیمی، تهران: نی. حسینپور میزاب، منصور(1388). زیبایی شناسی معماری و تزیینات دوره تیموری(مطالعه موردی: مسجد کبود تبریز)، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته پژوهش هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه سیستان و بلوچستان. حسینی نیا، سید مهدی؛ بهرامی، امیر؛ نوید، علی و حیدری، مهدی(1395). مقایسه کتیبه نگاری دو مسجد: گوهرشاد و کبود، پژوهشهای باستانشناسی، دوره 6، شماره11، 191- 206. خیاوى، روشن(۱۳۷۹). حروفیه، تحقیق در تاریخ و آراء و عقاید، تهران: احمدی. داورپناه، ابوالفضل(1374). انوار العرفان فی تفسیر القرآن، جلد1، تهران: صدر. ذکاوتی قراگزلو، علیرضا(1383). جنبش نقطویه، قم: ادیان. شایسته فر، مهناز و خمسه، فرزانه(1392). فیروزه، نگین مساجد(با نگاهی به مسجدهای گوهرشاد مشهد و کبود تبریز در سده نهم هجری قمری/ پانزدهم میلادی)، جلوه هنر، دوره 5، شماره2، 19-32. الشیبی، مصطفی کامل(1380). تشیع و تصوف تا سده دوازدهم، ترجمه: علیرضا ذکاوتی قراگوزلو، تهران: امیرکبیر. فائقی، ابراهیم(1375). آذربایجان در مسیر تاریخ ایران، جلد2، تبریز: یاران. فراست، مریم(1385). به کارگیری شاخصههای معماری اسلامی در معماری مسجد محله(با تاکید بر کتیبه و نقوش هندسی)، مطالعاتهنراسلامی، شماره 4، 61- 84. قرهنژاد، حسن(1381). نگاهی نو به معماری، تزیینات و کارکرد مسجد کبود، مجموعه مقالات نخستین همایش ملی ایران شناسی، تهران، 155-172. گولپینارلی، عبدالباقی(1374). فهرست متون حروفیه، ترجمه توفیق سبحانی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. گراوند، علی و شهبازی، فتحعلی(1391). نگاهی به آراء و عقاید و زمینه‌های بروز و ظهور فرقه حروفیه، هفت آسمان، دوره 14، شماره55، 25-44. مشکور، محمدجواد(1352). تاریخ تبریز تا پایان قرن نهم هجری، تهران: سلسله انتشارات آثار ملی. میرجعفری، حسین(1395). تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوره تیموریان و ترکمانان، اصفهان: دانشگاه اصفهان. نجیب اوغلو، گل‌رو(1379). هندسه و تزیین در معماری اسلامی، ترجمه مهرداد قیومی، تهران: روزنه. نسیمی، سید عماد الدین(1372). زندگی و اشعار عماد الدین نسیمی، به کوشش جلالی پندری، تهران: نی. نعیمی تبریزی، فضلالله و نسیمی شروانی، عمادالدین(1353). دیوان فارسی فضلالله نعیمی تبریزی و عمادالدین نسیمی شروانی، به اهتمام رستم علیاف، تهران: دنیا. نعمتی بابای لو، علی و مطمئن، نوا(1398). بازتاب اندیشههای دینی قراقویونلوها در کتیبههای مسجد کبود تبریز با تاکید بر دو کتیبه نویاب، تاریخ نامه ایران بعد از اسلام، دوره 10، شماره20، 93-115. نعیمی استرآبادی، فضلالله(بیتا). جاوید نامه صغیر، کتابخانه علی امیری، استانبول، شماره 151-2، ورق 251الف-1ب. نعیمی استرآبادی، فضلالله (بیتا). نوم نامه، کتابخانه علی امیری، استانبول، شماره1011، سیدی29880، ورق 82ب-12ب. -Ajand, Y. (1991). Hurufieh in History, Tehran: Ney (Text in Persian) -Ajorloo, B. (2010). An Introduction to the Azerbaijani Style of Architecture, the Monthly Scientific Journal of Bagh- E Nazar, 7(14), 3-14) Text in Persian). -Anonymous. (n.d). Introduction to Truths, Ali Amiri Library, Turkey, No. 946, CD 8-17, Page 37a-1B (Text in Persian). -Ansari, M.; Ebrahimi N. A. (2010). Geometry and Proportions in Turkic Ages of Agh Qiyyunloo Mosque of Kaboud (Turquoise of the Islamic World), Book of Science and Technology Month, 2(129), 35-45) Text in Persian). -Asghari govar, N. (2019). Position of Haghigat Muhammadiyyah" With Reference to Imadaddin Nasimi, Islamic mysticism, 16(62), 282-299) Text in Persian). -Bayani, Sh. (1992). Religion and Government in Iran in the Mongol Age, Tehran: Academic Publishing Center) Text in Persian). -Behnood, E. (2009). Comparison of Tile Mosque with Contemporary Tabriz Mosques: Zirsaakht, (10), 35-50 (Text in Persian). -Davar panah, A. (1995). Anwar Al-Irfan Fi Tafsir Al-Quran, Vol. 1, Tehran: Sadr (Text in Persian). -Ebrahimi, M.; Kennedy, H. (2009). Mysticism. Shiism and Human Aspect of Hurufiyyah Mysticism, Quarterly studies of literary, 4(15), 97-122) Text in Persian). -Faeqi, I (2001). Azerbaijan on the History, Vol. II, Tabriz: Yaran. (Text in Persian) -Ferasat. M. (2006). Applying Islamic Architecture Attributes in Neighborhood Mosque Architecture (with Emphasis on Inscriptions and Geometric Motifs), Islamic Art Studies: (4)61- 84) Text in Persian). Geravand, A.; Shahbazi, F. (2012). A Look at the Beliefs and the Background of Horufieh. Seven Heavens, 14(55), 25-44) Text in Persian). -Ghare nejad, H. (2002).A New Look at the Architecture, Decoration and Function of the Kaboud Mosque, Tehran: Proceedings of the First National Iranian Studies Conference, 155-172.) Text in Persian) -Golpinarli. A. (1995).Hurufilik Metinleri Katalogu. (Sobhāni, T. Trans.) (1st ed.), Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance.) Text in Persian). -Hoseini nia, S.; Bahrami, A.; Navid, A.; Heidari, M. (2016). Inscription Comparison of Kabud and Gowhar-shad Mosque, Pazhoheshha-ye Bastan Shenasi Iran, 6(11), 191-206 (Text in Persian) -Hosseinpour Mizab, M. (2010). Aesthetics of Architecture and Decoration in Tabriz Kaboud Mosque, MSc Thesis, Sistan and Baluchestan University, unpublished) Text in Persian) -Jalali Pendari, Y. (1993). Life and Poems of Emaduddin Nasimi, Tehran: Ney) Text in Persian) -Khiavi, R. (2013). Horufiyyeh (Tahghigh dar Tarikh va Ara’ va Aghayed), Tehran: Atieh) Text in Persian) -Meshkour, M. J. (1974). Tabriz History to the End of the 9th Century AH, Tehran: National Publications Series) Text in Persian) -Mirjafari, H. (2016). The History of Political, Social, Economic and Cultural Developments of Iran during the Timurid and Turkmanian Periods, Isfahan: University of Isfahan) Text in Persian) -Naeemi Astarabadi, F. (n.d). Javidnameh Soghir, Ali Amiri Library, Istanbul, No. 151-2, Page 251a-1B) Text in Persian) -Naeemi Astarabadi, F. (n.d) Nomnameh, Ali Amiri Library, Istanbul, No. 1011, Seyedi 29880, Pages 82b-12b -Najib Oglu, G. (1996). Geometry and Decoration in Islamic Architecture, (Qayyum, M. Trans.), Tehran: Roozana) Text in Persian). -Naimi Tabrizi., F.; Nasimi, E. (1974). Persian Divan of Fazlollah Naeemi Tabrizi and Emad al-Din Nasimi Shervani, by Rostam Ali, Tehran: Donya) Text in Persian) -Nemati Babaylou, A.; Motmaen, N. (2019). Reflection of Qara-Quyunlus Religious Believes in Inscriptions of Blue (Kabud) Mosque of Tabriz with a Focus on Tow New Found Inscriptions. Journal of Iranian Islamic Period History, 10(20), 93-115 (Text in Persian) -Sabut, A. (1992). Letters in the Encyclopedia of the Islamic World, (Haddad Adel, Gh.A. ed.) Vol. 13, Tehran: Islamic Encyclopedia Foundation) Text in Persian). -Shaybi, K, M. (2001). Mysticism and Sufism to the 12th Century (Zakavati Gharagozloo, A. trans.)Tehran: Amir Kabir) Text in Persian) -Shayesteh Far, M.; Khamseh.; F. (2013). Turquoise, Negin Mosques (Looking at the Goharshad Mosques of Tabriz and the Tabriz Bronze in the Ninth Century AH), Jelve-y Honar Journal, 2(5), 19-32) Text in Persian) -Tajbakhsh, A. (2002). History of Iranian Civilization and Culture from Islam to Safavid, Shiraz: Navid Shiraz (Text in Persian). -Tawfiq, R. (1993). Research in the Thoughts of Alphabet, in the Introduction to the Life and Poems of Imad al-Din Nasimi, by Yadollah Jabbari, Tehran: Ney) Text in Persian) -The Holy Quran. (2017). (Elahi Ghomshehi, M. trans.), Tehran: Daneshparvar Publishing (Text in Persian) -Torabi Tabatabai, S.J. (2000). The Blue Turquoise Mosque of Tabriz, Tabriz: Mahad Azadi) Text in Persian) -Usluer, F. (2013). Hurufilik: ilk Elden Kaynaklarla Dogusundan Itibaren, (Vafaie, D. trans.), Tehran: mola) Text in Persian) -Zekavati Gharagozloo, A. (2004). Jonbesh-e Noghtaviyyeh, Qom: Adian) Text in Persian) | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 916 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 478 |
||