پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 25 |
| تعداد شماره‌ها | 941 |
| تعداد مقالات | 7,773 |
| تعداد مشاهده مقاله | 12,854,129 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 9,152,506 |
تأثیر فرمان منع مسکرات شاه تهماسب اول بر مصرف افیون در دورۀ اول حکومت صفوی (907-996 ق) | ||
| تاریخ اسلام و ایران | ||
| مقاله 2، دوره 27، شماره 33، خرداد 1396، صفحه 37-64 اصل مقاله (852.67 K) | ||
| نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22051/hii.2017.12915.1253 | ||
| نویسندگان | ||
| یعقوب تابش1؛ هاشم آقاجری2؛ عطاءالله حسنی3 | ||
| 1دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی دانشگاه شهید بهشتی | ||
| 2استادیار گروه تاریخ دنشگاه تربیت مدرس | ||
| 3دانشیار گروه تاریخ دانشگاه شهید بهشتی | ||
| چکیده | ||
| افیون ماده‌ای مخدّر است که در طول تاریخ به‌عنوان دارو کاربرد داشته و در صورت مداومت در مصرف، خوگیری به آن برای بشر اجتناب‌ناپذیر است. در ایران پیشاصفوی افیون بیشتر مصارف پزشکی داشت. در قرن نهم هجری قمری وآستانۀ عصرِ صفوی معدودی از افراد که از اقشار بالای جامعه بودند یا به این اقشار وابستگی داشتند به افیون معتاد بودند. از دهۀ پنجم قرن دهم هجری قمری تغییر محسوسی در مصرف افیون در جامعۀ ایران به وجود آمد. هدف این نوشتار این است که با به‌کارگیری روش توصیف و تحلیل تاریخی این تغییر را تا پایان دورۀ اول حکومت صفوی (907-996 ه.ق) روشن نماید و پیامدهای اجتماعی آن را بنمایاند. بررسی داده‌هایی که از منابع گوناگون به دست آمده، نشان می‌دهد فرمان منع مسکرات شاه تهماسب اول، رفته‌رفته اعتیاد به افیون را افزایش داد و این افزایش پیامدهای اجتماعی جدیدی را موجب شد و زمینه‌ای را برای اعتیاد فراگیر جامعه در دوره‌های بعد فراهم آورد. به عبارت دیگر، افیون به‌عنوان جایگزین مسکراتی که در فرمان شاه منع شده بود، نقش بیشتری در تغییر سبک زندگی ایرانی ــ در عرصۀ مواد مصرفی ــ ایفا کرد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| افیون یا تریاک؛ اعتیاد؛ شاه تهماسب اول؛ فرمان منع مسکرات | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Impact of Intoxicants Prohibition Decree of Shah Tahmasb I on Opium Consumption in the First Period of the Safavid Reign (907-996 AH) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Yaqub Tabesh1؛ Seyyed Hashem Aghajari2؛ Atallah Hassani3 | ||
| 1PhD Candidate in History, Department of History, Shahid Beheshti University | ||
| 2Assistant Professor , Department of History, Tarbiat Modares University | ||
| 3Associate Professor, Department of History, Shahid Beheshti University | ||
| چکیده [English] | ||
| Opium is a narcotic substance that has been used throughout history as a drug. In case of continuous use, habituation to humans is inevitable. Opium was used mostly for medical purposes in pre-Safavid Iran. In the ninth century AH and head of the Safavid were few People from upper strata of society or the people were dependent on them opiate drug addicts. Since the start of the fifth decade of the tenth century AH, there was a perceptible change in the consumption of opium in Iranian society. The purpose of this article is that by using historical descriptive and analytic method, clears this change by the end of the first period of the Safavid and its social consequences. Survey of data obtained from various sources shows that Intoxicant prohibition decree of Shah Tahmasb, gradually increased opium addiction and this rise caused new social consequences and a basis for addictions of people in later periods; in other words as a substitute to opiate intoxication banned in Shah Tahmasb’s decree, has played a greater role-In the field of consumables- in changing Iranian lifestyles. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Opium, Addiction, Shah Tahmasp I, Intoxicants prohibition decree | ||
| مراجع | ||
|
ــ آقاجری، سید هاشم (1389). مقدمه‌ای بر مناسبات دین و دولت در ایران عصر صفوی. تهران: طرح نو. ــ ابن سینا، حسین بن عبد الله(1426 ق). القانون فی الطب. بیروت: دار إحیاء التراث العربی. ــ اسکندر منشی(1382). تاریخ عالم‌‌آرای عباسی. به کوشش ایرج افشار. ج 1. تهران: امیرکبیر. ــ اسناد روابط تاریخی ایران و پرتغال: سال‌های ۱۵۰۰ تا ۱۷۵۸ (1382). ت‍رج‍م‍ه و ت‍ن‍ظی‍م مهدی آق‍ام‍ح‍م‍د زن‍ج‍ان‍ی. تهران: وزارت امور خارجه. ــ افوشته‌اى نطنزى، محمود بن هدایت‌الله (1373). نقاوة الآثار فی ذکر الاخیار فی تاریخ الصفویه. به کوشش احسان اشراقى. تهران: علمى و فرهنگى. ــ اولئاریوس، آدام(1363). سفرنامه آدام اولئاریوس. ترجمۀ احمد بهپور. تهران: ابتکار. ــ ایمان، رحم علیخان (1386). منتخب‌اللطایف. به کوشش حسین علیزاده و مهدی علیزاده. تهران: طهوری. ــ بابا صفری (1371). اردبیل در گذرگاه تاریخ. ج 2. اردبیل: دانشگاه آزاد اسلامی (اردبیل). ــ بدلیسى، شرف خان (1377). شرفنامه، به تصحیح ولادیمیر ولییامینوف. تهران: اساطیر. ــ برهان، محمدحسین‌بن خلف(1380). فرهنگ فارسی برهان قاطع. تهران: افراسیاب. ــ بیرونى، ابوریحان (1383). الصیدنة فی الطب (داروشناسى در پزشکى). ترجمۀ باقر مظفرزاده. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسى، گروه نشر آثار. ــ پورداود، ابراهیم(1383). هرمزدنامه. تهران: دنیای کتاب. ــ تاورنیه، ژان باتیست(1336). سفرنامه تاورنیه. ترجمۀ ابوتراب نوری، به کوشش حمید شیرانی. تهران: کتابفروشی سنایی و کتابفروشی تأیید. ــ تتوى، قاضى‌احمد، قزوینى، آصف خان (1382). تاریخ الفی. به کوشش غلام رضا طباطبایى مجد. ج 8. تهران: علمی و فرهنگی. ــ جملی کارری، جووانی فرانچسکو (1348). سفرنامه کارری.ترجمۀ عباس نخجوانی و عبدالعلی کارنگ. تبریز: وزارت فرهنگ و هنر، اداره کل فرهنگ و هنر آذربایجان شرقی. ــ جنابدی، میرزابیگ‌‌بن حسن(1378). روضه‌‌الصفویه. به کوشش غلامرضا طباطبائی مجد. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار. ــ جنگ نظم و نثر بیاضی [بی تا]. کتابخانه مجلس: نسخه خطی شماره ۱۹۸۳. ــ حسینی منشی، محمودبن ابراهیم (1386). تاریخ احمدشاهی. به کوشش محمد سرور مولائی. تهران: محمدابراهیم شریعتی افغانستانی (عرفان). ــ حسینى شفائى، مظفر بن محمد (1383). قرابادین. تهران: دانشگاه علوم پزشکى ایران. ــ حسینى منشى، محمد میرک بن مسعود (1385). ریاض الفردوس خانی. به کوشش ایرج افشار و فرشته صرافان. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار. ــ حسینی، مجدالدین محمد [بی تا]. زینت‌المجالس. تهران: کتابفروشی سنایی. ــ حکیم مؤمن، محمد مؤمن‌بن محمدزمان(1390). تحفه‌المومنین مشهور به تحفه حکیم مومن. قم: نور وحی. ــ خرمی، ناصر سراج و علی اکبر سیف(1382). «مقایسه اثر بخشی درمان‌های رفتاری، شناختی و گروه درمانی در درمان اعتیاد به مواد مخدر». دانش و پژوهش در روانشناسی، ش 17: ۲۱–۴۰. ــ خواند میر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین (1380). تاریخ حبیب‌السیر (ج 4). تهران: خیام. ــ خورشاه‌بن قباد الحسینی(1379). تاریخ ایلچی نظام شاه. به کوشش محمدرضا نصیری، کویچی هانه‌دا. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. ــ رازی، امین احمد. [بی تا]. هفت اقلیم. ج 2. تهران: علمی. ــ رازى، محمد بن زکریا (1408). المنصوری فی الطب. شرح و تحقیق و تعلیق حازم بکرى صدیقى. کویت: المنظمة العربیة التربیة و الثقافة و العلوم. ــ راوندی، مرتضی (1382). تاریخ اجتماعی ایران. ج 7. تهران: نگاه. ــ روملو، حسن بیک (1357). احسن التواریخ. به تصحیح عبد الحسین نوایى. تهران: بابک. ــ سروری، محمدقاسم بن‌حاجی محمد (1338). فرهنگ مجمع الفرس. تهران: علمی. ــ شاردن، ژان(1372). سفرنامه شاردن. ترجمۀ اقبال‌یغمائی. ج2و3و4. تهران: توس. ــ شاه‌ارزانی، محمداکبر بن محمد(1380). میزان‌الطب. به تصحیح هادی نصیری. قم: سماء. ــ شریف، محمدمهدى بن علینقى (1387). زاد المسافرین. قم: جلال الدین. ــ شیخ بهائی، محمدبن حسین (1386). جامع عباسی: رساله عملیه. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی. ــ شیرازى، کمال الدین حسین(1386). «تریاک فاروق». گنجینه بهارستان (مجموعه ۳ رساله در پزشکی). ج2. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. ــ صابر، فاطمه، سید ولی ا. موسوی و ایرج صالحی(1390). «مقایسه ویژگی‌های شخصیتی و سبک‌های حل مسئله در مردان معتاد و غیرمعتاد». اعتیادپژوهی، (19)۳۹–۵۵. ــ صدیق سروستانی، رحمت‌الله (1388). آسیب‌های اجتماعی (جامعه‌شناسی انحرافات اجتماعی). تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت). ــ صفا، ذبیح‌الله (1378). تاریخ ادبیات در ایران. تهران: فردوس. ــ صفوی، سام میرزا [بی تا]. تذکره تحفه سامی. به تصحیح رکن‌الدین همایونفرخ. تهران: شرکت سهامی چاپ و انتشارات کتب ایران. ــ طاهری، ابوالقاسم (1354). تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران از مرگ تیمور تا مرگ شاه عباس. تهران. ــ عبدی بیگ شیرازی، زین‌العابدین علی (1369). تکملةالاخبار (تاریخ صفویه از آغاز تا ۹۷۸ هجری قمری). به تصحیح عبدالحسین نوایی. تهران: نشر نی. ــ عقیلى علوى خراسانی شیرازى، سید محمد حسین (1391). قرابادین کبیر. تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی تهران. ــ عقیلى علوى شیرازى، سید محمدحسین (1260ق). مخزن الأدویه: دائرة‌المعارف خوردنی‌ها و داروهاى پزشکى سنتى ایران. به کوشش احمد کبیر، احمد عجیب، غلام حسین مولوى، قنبر على مولوى. کلکته. ــ عمادالدین شیرازی، محمود بن مسعود (1388). رساله افیونیه. به کوشش رسول چوپانی، امید صادقپور و وجیهه پناهی. تهران: المعی. ــ غفارى کاشانى، قاضى احمد بن محمد ( 1414 ق). تاریخ نگارستان. به کوشش مرتضى مدرس گیلانى. تهران: کتابفروشی حافظ. ــ فخرالزمانی، عبدالنبی بن خلف (1362). تذکره میخانه. به کوشش احمد گلچین معانی. تهران: اقبال. فلسفی، نصرالله (1353). زندگانی شاه‌عباس اول. تهران: دانشگاه تهران. ــ فومنی، عبدالفتاح(1349). تاریخ گیلان در وقایع سال‌های ۱۰۳۸ ـ ۹۲۳ هجری قمری. به کوشش منوچهر ستوده. ج 1. تهران: بنیاد فرهنگ ایران. ــ قاسمی گنابادی، محمدقاسم(1387). شاه اسماعیل‌نامه. به کوشش جعفر شجاع کیهانی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. ــ قزوینى، ملا محمد رفیع (1359). دیوان. به کوشش سید حسن سادات ناصرى. تهران: علمی. ــ کارنگ، عبدالعلی(1351). آثار باستانی آذربایجان. تهران: انجمن آثار ملی. ــ کرمانی، افضل‌الدین احمدبن حامد (1356). عقد العلی للموقف الاعلی: قدیمی‌ترین تاریخ مربوط به حوادث کرمان در عهد سلاجقه. به کوشش علیمحمد عامری نائینی. تهران: روزبهان. ــ کمپفر، انگلبرت(1360). سفرنامه کمپفر.ترجمۀ کیکاووس جهانداری. تهران: خوارزمی. ــ کوهی کرمانی، حسین (1324). تاریخ تریاک و تریاکی در ایران. تهران: علمی. ــ کحال، على بن عیسى(1387). تذکرة الکحالین. تهران: دانشگاه علوم پزشکى ایران. ــ گنجینه بهارستان ( مجموعه ۳ رساله در پزشکی ) (1386). تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. ــ لاهجی، علی بن شمس‌الدین(1352). تاریخ خانی: شامل حوادث چهل ساله گیلان از ۸۸۰ تا ۹۲۰ قمری. به کوشش منوچهر ستوده، تهران: بنیاد فرهنگ ایران. ــ مجلسى، محمد باقر (1412ق). بیست و پنج رساله فارسى. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشى نجفى. ــ ـــــــــــــ (بی‌تا). حدود و قصاص و دیات. قم: مؤسسة النشر الآثار الاسلامیة. ــ محقق سبزواری، محمدباقر بن محمد مومن(1383). روضه‌‌الانوار عباسی در اخلاق و شیوه کشورداری به کوشش اسماعیل چنگیزی اردهایی. تهران: دفتر نشر میراث مکتوب، آینه میراث. ــ محمدیار بن عرب قطغان (1385). مسخر البلاد: تاریخ شیبانیان. به کوشش نادره جلالی . تهران: میراث مکتوب. ــ مستوفى بافقى، محمد مفید(1385). جامع مفیدى. به کوشش ایرج افشار. ج ۱. تهران: اساطیر. ــ منشی قزوینی، بوداق(1378). جواهرالاخبار: بخش تاریخ ایران از قراقویونلو تا سال ۹۸۴ ه. ق. به کوشش محسن بهرام‌نژاد. تهران: دفتر نشر میراث مکتوب. ــ منشی قمی، احمد بن حسین(1383). خلاصةالتواریخ. به کوشش احسان اشراقی. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران. ــ ـــــــــــــ (1352). گلستان هنر. به کوشش احمد سهیلی خوانساری. تهران: بنیاد فرهنگ ایران. ــ ناصر خسرو (1355). سفرنامه ناصر خسرو قبادیانی. به کوشش احمد ابراهیمی. تهران: وزارت فرهنگ و هنر. ــ ناطق، ابراهیم و محمود میناکاری(1387). «مقایسه هوش هیجانی در مردان معتاد به مواد افیونی و غیرمعتاد». اعتیادپژوهی (8) ، ۱۲۱–۱۳۴. ــ نصرآبادی، محمدطاهر(1361). تذکره نصرآبادی: مشتمل بر شرح حال و آثار قریب هزار شاعر صفوی. به تصحیح حسن وحید دستگردی. تهران: کتابفروشی فروغی. ــ نفیس بن عوض(1387). طب اکبری. ترجمۀ محمداکبر بن محمد شاه‌ارزانی. به کوشش موسسه احیاء طب طبیعی. قم: جلال‌الدین. ــ نوایی، امیر علیشیر (1363). تذکره مجالس النفائس. تهران. ــ نوایی، عبدالحسین (1373). «ماجراهای منع تریاک». گنجینه اسناد (۱۶)، ۱۶–۳۵. ــ ـــــــــــ (1377). «اسنادی از داستان تریاک». گنجینه اسناد (۳۱-۳۲)، ۶۲–۷۵. ــ ـــــــــــ (1350). اسناد و مکاتبات تاریخى شاه تهماسب صفوى. تهران: بنیاد فرهنگ ایران. ــ نوری‌پناه، همایون (1391). «مصرف دخانیات در ایران عصر صفوی». پیام بهارستان (۱۸)، ۴۱۴–۴۲۷. ــ واصفى، زین‌الدین محمود (1349). بدایع الوقایع. به کوشش الکساندر بلدروف. ج 2. تهران: بنیاد فرهنگ ایران. ــ واله اصفهانی، محمد یوسفبن حسین (1372). خلد برین(ایران در روزگار صفویان). به کوشش هاشم محدث. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار. ــ وحشی بافقی، کمال‌الدین(1363). کلیات دیوان وحشی بافقی. تهران: جاویدان. ــ یوسفی هروی، یوسفبن محمد (1382). طب یوسفی (جامع‌الفوائد). تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی٬ طب اسلامی و مکمل. ـ ـــــــــــــــ (1391). ریاض‌الادویه. به کوشش سید محمد نظری تهران: المعی. ــMatthee، Rudi(2005). the pursuit of pleasure: drugs and stimulants in Iranian history،1500-1900. princeton& oxford: princeton univercity press.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 937 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 849 |
||